(ook als je dacht dat je het anders zou doen)
We nemen ons vaak voor: “Dit nooit meer.” En toch merken we dat we, soms bijna ongemerkt, opnieuw in een situatie terechtkomen die pijnlijk veel lijkt op een eerdere versie. Je herkent het misschien wel: een baan waarin je langzaam meer draagt dan eigenlijk goed voor je is, een relatie waarin jij degene bent die veel geeft en opvangt, of een agenda die weer voller raakt terwijl je jezelf had beloofd meer ruimte te maken. Het zijn momenten waarop je je afvraagt hoe het toch kan dat je, ondanks alle inzichten en voornemens, toch weer dezelfde weg bent ingeslagen.
Het antwoord is minder ingewikkeld dan het lijkt: we herhalen niet wat we willen, maar wat we kennen.
Een vertrouwde herhaling in een nieuw jasje
We kiezen zelden bewust voor dezelfde dynamiek. Maar onder de oppervlakte werkt een oud script dat meer bepaalt dan we doorhebben: welke kansen we zien, waar we grenzen leggen, welke relaties we aangaan en wat we normaal vinden.
Wanneer je bijvoorbeeld hebt geleerd om je gemakkelijk aan te passen, om mee te bewegen in plaats van je eigen ruimte in te nemen, is de kans groot dat je functies zoekt waarin verantwoordelijkheid op je schouders terechtkomt zonder dat daar echte ruimte tegenover staat. Of dat je vanzelf de rol inneemt van degene die draagt, regelt, voelt en opvangt. Het voelt vertrouwd. En wat vertrouwd is, voelt veilig, zelfs als het je uitput.
Waarom je brein de voorkeur geeft aan herhaling
Ons brein is niet ontworpen voor geluk, maar voor veiligheid. Verandering betekent risico: iets nieuws proberen, grenzen aangeven, een andere richting kiezen of iets uitspreken waarvan je niet weet hoe het ontvangen wordt. Dat zijn spannende stappen, hoe klein ze ook lijken.
Bekende situaties, zelfs wanneer ze wringen, bieden voorspelbaarheid. Je weet wat je kunt verwachten. En je systeem is in de eerste plaats gericht op overleven, niet op floreren.
Daarom komen gedachten als “Misschien valt het wel mee”, “Laat ik niet te drastisch doen” of “Dit is nu eenmaal hoe ik ben” zo gemakkelijk omhoog. Ze zijn niet bedoeld om je tegen te houden, maar om je veilig te houden in wat je kent. En voor je het weet, stap je opnieuw in hetzelfde patroon.
Wanneer patronen verkleed gaan als karakter
Het ingewikkelde is dat patronen zelden herkenbaar verschijnen. Ze komen niet binnen met een naamkaartje dat zegt: “Hallo, ik ben een oud overlevingsmechanisme.”
Ze komen binnen als overtuigingen waarvan je denkt dat ze bij jouw persoonlijkheid horen:
“Ik ben iemand die moeilijk nee zegt”,
“Ik vind het fijn om anderen te helpen”,
“Ik ben geen persoon van grote sprongen.”
Maar vaak is dat geen vaste identiteit. Het is gedrag dat ooit nodig was, misschien om liefde te krijgen, conflict te vermijden, niet in de weg te lopen, of juist om gezien te worden.
En zolang die patronen actief blijven, blijf je situaties aantrekken die precies passen bij dat oude script. Een nieuwe baan, een andere relatie, een nieuw project – maar met een vergelijkbaar gevoel aan de binnenkant.
De eerlijkste vraag: welke rol speel jij zelf?
Het is heel menselijk om te denken dat het ligt aan werkgevers die te veel vragen, partners die weinig teruggeven of situaties die je overkomen. En soms is dat ook zo. Maar er is ook een ander, eerlijker perspectief: welke rol speel jij zelf telkens opnieuw in deze situaties?
Ben jij degene die inspringt voordat iemand het vraagt?
Ben jij degene die het overzicht bewaart, ook wanneer dat te veel is?
Ben jij degene die makkelijker rekening houdt met anderen dan met jezelf?
Dit is geen verwijt, het is een ingang. Alles waar jij een rol in speelt, daar heb je ook invloed op.
Het moment waarop bewustzijn ontstaat
In veel coachingsgesprekken komt er een moment waarop iemand zegt: “Ik doe dit al zo lang. Ik snap gewoon niet waarom.”
Dat ene inzicht kan een klein kantelpunt zijn, omdat je ineens doorhebt dat je reactie niet alleen met de huidige situatie te maken heeft, maar met iets dat dieper ligt – iets dat je al heel lang met je meedraagt. Dat is bewustzijn. Het begint vaak subtiel, maar het verandert de manier waarop je naar jezelf kijkt.
Bewustzijn is de deur, niet de eindstreep
Bewustzijn is geen volledige oplossing, maar het opent wel een deur. Vanaf het moment dat je herkent: “Dit voelt groter dan wat er nu gebeurt” of “Mijn reactie past niet bij dit moment, maar bij iets ouds”, ontstaat er ruimte.
Je begint te zien dat je reactie niet automatisch hóeft te zijn wat het altijd is geweest.
En die ruimte zit vaak in kleine, maar betekenisvolle momenten: één keer “nee” zeggen terwijl je hele systeem naar “ja” neigt, opmerken dat je over je grens gaat precies op het moment dat je dat doet, of voelen dat je eigenlijk iets anders nodig hebt dan wat je gewend bent te kiezen. Het zijn geen grote stappen, maar ze zijn wel echt.
Je hoeft het niet alleen te ontcijferen
Patronen zijn lastig te zien wanneer je er middenin zit. Het is een beetje alsof je de binnenkant van je eigen oog probeert te bekijken. Je hebt soms iemand nodig die met je meekijkt, die je helpt zien wat je zelf niet meer kunt onderscheiden.
In gesprekken met cliënten zie ik vaak dat zodra iemand begint te begrijpen wát er steeds terugkomt, er iets verschuift. Niet omdat hun leven ineens perfect wordt, maar omdat zij anders in dezelfde situaties verschijnen. Ze ervaren meer rust, meer ruimte, meer keuzevrijheid en uiteindelijk een zachter gevoel over zichzelf.
Als dit je raakt
Misschien herken je jezelf in delen van dit verhaal. Misschien voel je dat dit precies is wat telkens terugkomt in jouw werk, relaties of keuzes. Als je wilt onderzoeken welk patroon onder jouw terugkerende situaties zit, hoef je dat niet alleen te doen. Dit is precies het soort vraag waar ik in mijn coaching mee werk: patronen zichtbaar maken, zodat er ruimte ontstaat voor andere keuzes.
Je bent welkom om dat samen verder te verkennen. Meer over mijn werkwijze vind je op mijn coachingpagina.
