De van oorsprong Bosnische Lamija Dzigal-Bektesević besluit in september van 2021 met haar man, twee kids en hond te verhuizen naar Fojnica (een gemeente in de Federatie van Bosnië en Herzegovina dat rond de 12. 000 inwoners telt). Ze heeft een eigen praktijk geopend in Fojnica waar ze werkt als holistisch therapeut. Lamija was acht jaar toen ze in 1992 met haar ouders, broer en zus op de vlucht ging voor de oorlog in het toenmalige Joegoslavië. Ze heeft jaren gewoond in Son en Breugel, waar ze een praktijk aan huis heeft gehad als holistisch fysiotherapeut. Eerder heeft ze een boek geschreven, ‘Mijn Integratie’ waarin ze beschrijft hoe het is om als vluchteling naar Nederland te komen en jezelf weer te (her)vinden in een nieuw land.

Het eerste jaar in Bosnië & Herzegovina

Lamija woont met haar gezin in het ouderlijk huis met een grote moestuin omheen en een heerlijke serre met veel zonlicht. ‘Mijn moeder heeft destijds dit huis met een architect ontworpen en er is goed nagedacht over de indeling, lichtinval en inrichting. Ik voel me hier op mijn plek en ik voel de energie van mijn moeder hier. Ik heb nu het gevoel dat we zijn geland. In het begin was het wel even zoeken naar balans en veel praktische zaken regelen. Ik heb altijd een sterke verbinding gehad met dit gebied en we wilden als gezin nog vrijer leven, met meer grond, zelf verbouwen, schone lucht enz. Maar de trigger is corona geweest en het hele beleid rondom corona in Nederland, waarbij polarisatie steeds groter werd en dit voelde gewoon niet goed voor ons’.

‘Mijn vader was er in de eerste instantie echt op tegen dat ik zou terug emigreren’

Lamija met haar paard en dochter omgeven door prachtige Bosnische natuur

Huis verkocht en zomaar vertrokken?

‘Nou niet zomaar, er is wel het een en ander aan voorafgegaan. In eerste instantie wilden we een stuk grond kopen in Servië om met een community zelfvoorzienend daar te gaan leven en met elkaar te bouwen aan een nieuw leven. Dit bleek in praktijk toch iets lastiger en ik voelde ook een enorme verantwoordelijkheid. We hebben toen ons huis verkocht met een flinke overwaarde en het plan was om een stuk grond te kopen en een huis te bouwen. Omdat het huis van mijn ouders toch niet bewoond wordt hebben we besloten om hier te gaan wonen. We hebben nog een stuk grond achter het huis gekocht voor onze paarden’.

Bosnische bergpaard

‘Mijn droom om eigen paarden te hebben stamt af uit mijn kindertijd. Eenmaal in Bosnië & Herzegovina ben ik me gaan oriënteren en uiteindelijk besloten om voor het Bosnische Bergpaard te gaan. Een autochtoon ras, vraagt weinig onderhoud en kan goed voor zichzelf zorgen. Toen ik hoorde dat dit paard onder bedreigde diersoorten valt hebben we zonder al te veel nadenken drie paarden gekocht van goede komaf en besloten we om er verder mee te fokken. Vermenigvuldigen is het hoofddoel. Deze paarden hebben een ongelooflijk uithoudingsvermogen, kracht, afwijkende anatomie (het zijn eigenlijk pony’s) en zijn superintelligent. Die van mij begrepen al na een maand Nederlands (lacht). Laatst kregen we ook de vraag of we iets wilden doen met paarden en therapie. Zo leidt één stap weer tot een mogelijk andere stap. Zo gaat het eigenlijk met alles hier.’

Wist jij dat Bosnië & Herzegovina  nummer 3 in de wereld is met grootste hoeveelheid wilde paarden? Wil je hier meer over weten en een keer een Wild Horses Photo Safari meemaken, neem dan een kijkje op Continental Adventure. 

Eigen praktijk “BaLans”

Onlangs heb je een eigen praktijk geopend genaamd “BaLans” waar je vanuit Fojnica werkt als holistisch therapeut. ‘Ja klopt, mensen kunnen bij mij terecht voor testen van allergieën, intoleranties, vitamines, hormonen en mineralen. Ik heb in Nederland ook gewerkt als therapeut en ik leef en werk volgens het antroposofische leer van Rudolf Stein. Ik ben erg blij nu hier een praktijk te hebben geopend en mensen te kunnen helpen. Zo heb ik nog steeds cliënten uit Nederland, maar ook een klant die bijvoorbeeld in Duitsland woont, dus mensen buiten Fojnica weten me gelukkig ook goed te vinden. In de toekomst wil ik therapeuten in Nederland een plekje bieden om retraites te geven bij ons op het land. Ook wil ik een plekje bieden aan mensen die een langere tijd tussenuit willen. Denk aan mensen met burn-out klachten. Nederland heeft de afgelopen 25 jaar bezuinigd op psychiatrie én psychologie en weinig tot geen ‘geestelijke ondersteuning’ geboden via het private zorgstelsel. Mijn achtergrond als therapeut in combinatie met de omgeving en mijn paarden zijn een uitstekend voedingsbodem voor geestelijk herstel’.  

Lamija in haar praktijk “BaLans” in Fojnica.

Weinig support

Ik kan me voorstellen dat bij zo’n ingrijpende stap je omgeving niet altijd begrijpt waarom je zoiets doet. Was dat bij jullie het geval of was het één en al support? ‘Mijn vader was er in de eerste instantie echt op tegen dat ik zou terug emigreren. Eigenlijk hebben we met uitzondering van mijn zus geen support gehad. Laatst was mijn vader hier een week, en hij doet niets anders dan samen met mijn dochter de paarden verzorgen. Hij heeft wel honderd keer gezegd hoe geweldig deze stap uiteindelijk is geweest voor zowel onze dochter als onze zoon. Ze zijn hier echt opgebloeid in het afgelopen jaar. Aisha (11 jaar) doet aan kickboksen en is begonnen met wedstrijden. Emir ’s atletiek carrière heeft hier echt een sprong gemaakt. Kinderen maken snel vrienden en passen zichzelf veel sneller aan dan volwassenen. Natuurlijk zijn er probleempjes, maar die hadden we in Nederland ook. Ik merk vooral bij mijn dochter dat het houden van paarden haar veel heeft gebracht. Mijn man heeft het goed geregeld, hij kan op afstand werken en gaat regelmatig naar Nederland. In het begin deed ik erg veel en was hij vaker in Nederland dan hier, inmiddels begint er balans in te komen en is hij heel blij met deze stap. Mijn man Adnan heeft in Nederland oogproblemen gekregen en probeert door een andere leefstijl (lees vooral minder stress) zijn oogproblematiek te beperken. Ik ben blij om te zien dat Bosnië hem erg goed doet’!

‘Zo zijn er ook mensen die liever niet bij ons binnen komen omdat we dus een hond in huis hebben’

“Rijke bodem van dit land geeft zoveel mooie eetbare producten, zoals wilde paddenstoelen”

Cultuurverschillen

‘Nou onze hond is niet overal welkom of in ieder geval niet in huis welkom. Hier is dat niet gangbaar, dat je met een hond in huis woont. Zo zijn er ook mensen die liever niet bij ons binnen komen omdat we dus een hond in huis hebben. Is hun eigen keus en zo lost het van zichzelf op. Toen we paarden kochten kregen we regelmatig de opmerking waarom we geen schapen of koeien hadden gekocht, want daar heb je tenminste iets aan (lacht). Uiteindelijk is een paard een luxe aanschaf en kost het geld. Wat uiteindelijk ook zo is. Het is een hele dure hobby. Ik merk dat het geloof toch een belangrijke rol speelt en als mensen je niet in een hokje kunnen plaatsen vinden ze het wel lastig. Maar ik leg altijd uit waar ik voor sta of hoe ik leef met uiteraard respect voor de ander en dat gaat eigenlijk wel prima. Uiteindelijk probeer ik geloof en politiek in huis te houden en ik hoef hierover niet naar buiten toe te treden. Het is een privékwestie en het gaat niemand wat aan. Zoals dat overal gaat trek je mensen aan die bij je passen, dit vormt zich natuurlijk’.

Zelfvoorzienend zijn

Hoe zie je je leven over een paar jaar uit? ‘Onze droom is om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn. In Bosnië heb je daar alle ingrediënten voor, schoon drinkwater, eten dat niet is bespoten, natuur en schone lucht om je heen. Na vijf jaar kan ik ruim leven van mijn werkzaamheden, mijn paarden onderhouden en heb ik inmiddels vijftien prachtige paarden op stal. Ik heb dan een stevige brug geslagen tussen Nederland en Bosnië en maak ik het land toegankelijker voor nieuwsgierige reizigers. Inmiddels heb ik ook wat toeristische routes te paard gemaakt en heb ik veel betekent voor de natuur en behoud van de natuur. Ik zou zeggen kom langs, snuffel mee en voel je welkom!’

Voorraad uien en mais